Test Utajonych Skojarzeń – czy jesteśmy wolni od uprzedzeń?

Myślisz o sobie, że jesteś otwarty i tolerancyjny, wolny od uprzedzeń i przeciwny dyskryminacji. Bierzesz udział w protestach i marszach, solidaryzujesz się i wspierasz rozmaite mniejszości. Doskonale orientujesz się w znaczeniach hashtagów #blacklivesmatter czy #bodypositiv. Czerwona błyskawica pojawiła się przynajmniej raz w Twoich social mediach a tęczową obrożę nosi nawet Twój czworonożny przyjaciel. A czy na pytanie o to z kim wolisz podróżować Uberem, z kobietą czy mężczyzną odpowiedziałbyś, że to nie ma znaczenia?

A może zdarzyło Ci się przystać na coś, co do czego miałeś wątpliwości, ale z różnych względów zachowałeś to dla siebie? Niech pierwszy rzuci kamieniem ten, który nigdy nie ubarwił żadnej historii po to, by wypaść w czyichś oczach lepiej. Jeśli chcesz się dowiedzieć dlaczego tak postępujesz, to Test Utajonych Skojarzeń (IAT) może w tym pomóc.

Czym jest Test Utajonych Skojarzeń?

Test utajonych skojarzeń to narzędzie badawcze, które ma za zadanie wychwycić możliwe uprzedzenia w obszarach takich jak: rasa, płeć, wiek, orientacja seksualna czy sylwetka. Test pozwala zweryfikować czy to co deklarowane, pokrywa się z tym co rzeczywiste. Test IAT umożliwia zbadanie i zmierzenie różnicy między niechęcią a niemożnością podania odpowiedzi zgodnej z deklarowaną, czyli to czy świadomie coś ukrywamy czy jesteśmy zwyczajnie nieświadomi swoich uprzedzeń.

Test utajonych skojarzeń to nie zlepek przypadkowych pytań tylko złożony system analizujący odpowiedzi wielopłaszczyznowo. Na wyniki składa się czas odpowiedzi, siła skojarzeń, znaczenie korelacji pojęć. Test IAT to narzędzie nie tyle diagnostyczne co badawcze,  stworzone przez profesora Anthonego Greenwald’a (University of Washington), psycholożkę Mahzarin Banaji (Harvard University) i profesora Briana Nosk’a (University of Virginia). Wszyscy od lat zajmują się badaniem korelacji przekonań, zachowań i nieuświadomionych uprzedzeń. Wynikiem ich współpracy jest właśnie zestaw testów, które zostały zaadaptowane także na wersję online. W polskiej wersji, tutaj wykonać możesz kilka podstawowych testów. Angielska wersja oferuje ich aż kilkadziesiąt. Znajdziesz je tutaj.

Co wynika z Testów IAT?

Wyniki Testów IAT często kontrastują z tym, co większość osób deklaruje na swój temat – czyli brak jakichkolwiek uprzedzeń. Na podstawie zgromadzonych do tej pory wyników, badacze wykazali, że u 88% białych ludzi wykryto utajoną preferencję względem białych i ukryte uprzedzenia w stosunku do czarnoskórych. Co więcej, 48% czarnoskórych wykazało utajoną preferencję względem białych, a nawet uprzedzenia wobec czarnoskórych. Natomiast wyniki dotyczące osób heteroseksualnych wskazują, że 83% badanych prezentuje ukryte preferencje wobec osób tej samej orientacji. Co ciekawe, okazuje się, że mniejszości posługują się takimi samymi uprzedzeniami co osoby będące w większości.

Test IAT mierzy przekonania nie zachowania

Test IAT służy przede wszystkim do mierzenia tego, jak silnie kultura, stereotypy, przekonania i otoczenie mają wpływ na nasze umysły. Ważnym elementem całego doświadczenia jest to by skupić się na przekonaniach a nie na zachowaniach. Bo te nie idą ze sobą w parze. Przekonanie nie równa się zgodne z nim zachowanie. Na przykład: wyraźna preferencja wobec Chrześcijan względem Żydów nie jest jednoznaczna z zachowaniem się w sposób zgodny z tą preferencją.

Co więcej narzędzie to nie służy do mierzenia prawdopodobieństwa występowania  dyskryminacyjnych zachowań, a badacze podkreślają, że test ma służyć celom edukacyjnym a nie diagnostycznym właśnie dla tego, że niekiedy za przekonaniem może pójść zachowanie przeczące temu przekonaniu. 

Co zrobić jeśli wpadliśmy w pułapkę uprzedzeń?

W najprostszym ujęciu – oszukać system. Zarówno przekonania jak i uprzedzenia „kolekcjonujesz” w dużej mierze na etapie dojrzewania. Ich źródła mają często różną i złożoną genezę. Niektóre z nich przejmujesz automatycznie od swoich rodziców, inne kształtuje środowisko. Jednak dobra wiadomość jest taka, że niezależnie od tego skąd pochodzą, można z nimi pracować. Jednym ze sposobów jest ekspozycja i konfrontacja ze stereotypowymi przekonaniami. Zgłębienie kultury, religii czy przebywanie wśród osób, co do których jesteś świadomie bądź nie uprzedzony pomaga w świadomym budowaniu tożsamości, co w daleko idącej konsekwencji rzutuje na bardziej tolerancyjne społeczeństwo.

Tekst: Iga Woytynowska

Zobacz też:

Pragniemy stabilizacji, jednocześnie nie będąc w stanie dochować wierności. Spirala seksualnej hipokryzji