ZAiKS i Radio 357 – spór o tantiemy

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS zarzuca, że „Radio 357 odmawia uczciwej zapłaty i bezprawnie wykorzystuje na antenie muzykę”. Radio 357 uważa, że „ZAiKS robi co chce, a ich oskarżenia są nieprawdziwe”. ZAiKS i Radio 357 spotkają się w sądzie. Prezentujemy szczegóły sporu o tantiemy i stanowiska stron.

ZAiKS kontra Radio 357 – o co chodzi w konflikcie?

Konflikt dotyczący opłat licencyjnych za odtwarzane na antenie radia utwory różnych artystów muzycznych między ZAiKSem i Radiem 357 trwa już od roku.

ZAiKS w pierwszym roku działalności Radia 357 – za okres od końca 2020 roku do końca 2021 roku, pobierał od rozgłośni symboliczną opłatę z dużym upustem w wysokości 100 zł miesięcznie. Podobnie jak inne radio internetowe – Radio Nowy Świat. Obie rozgłośnie rozpoczęły działalność w podobnym czasie, czasie pandemicznym, i obie miało zastąpić Program III Polskiego Radia, czyli tak zwaną Trójkę.

Od 2023 roku Radio 357 nie podpisało z ZAiKS-em umowy licencyjnej na prezentowanie utworów słowno-muzycznych na swojej antenie. Konflikt ten przeniesie się do sądu gospodarczego.

Strony konfliktu – ZAiKS i Radio 357

Stowarzyszenie ZAiKS

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych) to stowarzyszenie autorów oraz największa w Polsce organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Zrzesza kompozytorów, autorów tekstów, scenarzystów, dramatopisarzy, tłumaczy, plastyków, choreografów i twórców z innych dziedzin sztuki, a także wydawców muzycznych. ZAiKS pobiera i przekazuje twórcom (oraz innym uprawnionym, np. wydawcom lub spadkobiercom) tantiemy należne za korzystanie z przysługujących im praw autorskich. Wypracowuje, promuje oraz wdraża w życie rozwiązania, które wspierają prawnie, materialnie i organizacyjnie twórców oraz proces tworzenia.

ZAiKS jest jednym z największych w Polsce mecenasów kultury. Ze środków Funduszu Popierania Twórczości, a także wykorzystując inne mechanizmy wsparcia finansowego autorów i autorek co roku przekazuje twórcom i instytucjom kultury wiele milionów złotych na projekty i inicjatywy.

Radio 357

Radio 357 to internetowa stacja radiowa o profilu muzyczno-publicystycznym nadająca stały program od 5 stycznia 2021 roku. Siedziba radia mieści się w Warszawie, w budynku Teatru Komedia na Żoliborzu.

Program stacji składa się z kilkudziesięciu audycji prowadzonych przez wielu dziennikarzy, przede wszystkim byłych współpracowników Polskiego Radia. Nazwa stacji nawiązuje do używanej regularnie na antenie Programu Trzeciego Polskiego Radia cyfr 3-5-7, pochodzącej od warszawskiego adresu Myśliwiecka 3/5/7, gdzie siedzibę ma rozgłośnia

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS – stanowisko

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS przesłało do naszej redakcji następujące oświadczenie:

„Szanowni Państwo,

mając na uwadze ostatnie doniesienia pojawiające się w przestrzeni publicznej, dotyczące niewywiązywania się Radia 357 z obowiązku opłacania wynagrodzeń autorskich za prezentowaną na swojej antenie muzykę, pragniemy przedstawić stanowisko Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, które od lat stoi na straży przestrzegania praw autorskich i rzetelnego wynagradzania pracy twórczyń i twórców.

Kiedy Radio 357 rozpoczynało swoją działalność, ZAiKS zaoferował rozgłośni najbardziej korzystny model rozliczeń. Wzięliśmy pod uwagę, że ta antena to start-up. Uwzględniliśmy wówczas, że radio było finansowane dzięki wpłatom słuchaczy. Pierwsza umowa dotyczyła okresu od końca 2020 roku do końca 2021 roku. Zastosowaliśmy stawkę dla radia, które rozpoczynało działalność w pandemii.

Radio 357 przestało być debiutującą stacją, a stało się prężnie działającym radiem internetowym, jednym z największych w kraju.

Pierwotnie przyjęte zasady zaczęły więc wymagać odpowiedniej zmiany wcześniejszej stawki za wykorzystanie muzyki i musiały zostać podwyższone, choć nadal w modelu korzystnym dla stacji. Już wówczas bowiem opłaty na standardowym poziomie wynosiłyby kilkaset tysięcy złotych rocznie.

Do końca 2022 roku radio miało umowę z ZAiKS-em na nadawanie radiowe, jak i na podkasty, z opustem ponad 70 proc. Rozumieliśmy kontekst powstania tej stacji i potrzebę dalszego jej wspierania, więc kwota wynagrodzeń autorskich nadal była preferencyjna i nieadekwatna do skali prowadzonej działalności: radio za cały rok zapłaciło 196 tys. zł. Wpływy anteny od patronek i patronów w tym okresie osiągnęły poziom około 12,5 mln zł.

Od 2023 roku Radio 357 nie ma podpisanej umowy z ZAiKS-em, co oznacza, że od kilkunastu miesięcy bezprawnie wykorzystuje na swojej antenie prezentowaną muzykę.
Zaproponowaliśmy zarządowi Radia 357 nowy model rozliczeń (nadal z opustem, tym razem na poziomie 35 proc.), ale radio propozycji nie zaakceptowało.

Obecna sytuacja jest o tyle bulwersująca, że odbywa się realnym kosztem twórczyń i twórców, których Radio 357 pozbawia należytego wynagrodzenia za ich pracę.

To jedyne duże radio w Polsce, które nie ma licencji na muzykę i utwory słowno-muzyczne. Kuriozalne jest to także z uwagi na fakt, że Radio 357 ma obecnie wpływy niejednokrotnie przekraczające budżety tradycyjnych nadawców.

Taka sytuacja jest nie tylko głęboko krzywdząca wobec autorek i autorów, których reprezentujemy, ale także niezgodna z zasadami uczciwej konkurencji. Wyczerpaliśmy polubowne sposoby rozwiązania sporu i będziemy dochodzić praw twórców na drodze sądowej.”

Radio 357 – stanowisko

Radio 357 w odpowiedzi na oświadczenie ZAiKSu postanowiło sprostować oskarżenia i odeprzeć atak.

Sprostowanie Radia 357

1. Nieprawdą jest, że „Radio 357 odmawia uczciwej zapłaty”. 

Radio 357 dwukrotnie przelewało pieniądze na konta ZAiKS-u za 2023 rok. Za każdym razem ZAiKS je zwracał, żądając niemal trzy razy więcej niż w 2022 roku. W każdej chwili rozgłośnia jest gotowa zapłacić po raz trzeci. Wobec braku aktualnej umowy – chciała wpłacić kwotę, która rok temu dla ZAiKSu była uczciwą, a teraz nagle przestała. Nie wiadomo dlaczego.

ZAiKS konsekwentnie odrzucał próby rozmów, negocjacji i mediacji. Przez niemal rok Radio 357 próbowało do nich doprowadzić. Chciało, żeby w ten sposób powstały uczciwe zasady naliczania opłat dla rozgłośni, które nie emitują bloków reklamowych i działają bez wymogu koncesji (nia nadają w FM). Za każdym razem ZAiKS odmawiał. Rozgłośnia prosiła o mediacje przed Komisją Prawa Autorskiego przy  Ministerstwie – ZAiKS do nich nie dopuścił. Tym samym nie zostawił rozgłośni wyjścia – skoro nie chciał na drodze dialogu ustalić jasnych zasad opłat za licencje dla tego typu rozgłośni, musiała upomnieć się o to sądownie. Pozew do sądu gospodarczego w tej sprawie złożyliśmy 13 lutego. Wkrótce potem ZAiKS publicznie zaatakował Radio 357.

2. Nieprawdą jest, że Radio 357 „działa kosztem autorów i autorek”. 

Radio 357 regularnie wysyła raporty dotyczące emitowanej muzyki do ZAiKS-u. To m. in. na ich podstawie ZAiKS wypłaca artystom należne im wynagrodzenie. Raporty wysyłało również wtedy, gdy nie miało uzgodnionych warunków umowy licencyjnej. I Radio 357 będzie robić to nadal. Żeby podkreślić jak ważne są dla rozgłośni kwestie zapłaty twórcom, w pozwie Radio 357 wnioskuje o zabezpieczenie kwoty z tytułu licencji za 2023 rok. Liczy na to, że sąd zobowiąże ZAiKS do przyjęcia od pieniędzy, które powinny już dawno trafić do puli przeznaczonej dla artystów.

3. Nieprawdą jest, że ZAiKS posiada stawki „dla radia, które rozpoczyna działalność”. 

ZAiKS twierdzi, że jego zasady są przejrzyste. W tabelach ZAiKS nie istnieje jednak kategoria „radia internetowego”. Nie ma też jasnych warunków dla rozgłośni, które nie emitują bloków reklamowych i działają bez wymogu koncesji (nie nadają w FM). Tymczasem w wyniku arbitralnej decyzji ZAiKS Radio 357 nie może korzystać z rozwiązań dostępnych dla innych rozgłośni, bo tabele ZAIKS-u nie przewidują istnienia takich podmiotów, jak Radio 357. ZAiKS nie zauważył, że zmienił się rynek i w ślad za nim powinny nadążać rozwiązania licencyjne. Zamiast tworzyć systemowe rozwiązania – dość dowolnie żongluje kwotami, rabatami, warunkami, za każdym razem działając z pozycji siły. W ten sposób sam, arbitralnie definiuje “uczciwość” stawek. A mętne zasady powodują chaos.

4. Nieprawdą jest, że kwota opłat była „nieadekwatna do skali prowadzonej działalności”. 

Wysokość opłat za każdy kolejny rok działalności Radia 357 uzgodniono w drodze osobnych negocjacji, a ZAiKS zgodził się na nie, zawierając umowę licencyjną z radiem. Ani skala działania Radia 357, ani przychody między 2022 a 2023 rokiem nie zmieniły się znacząco, a jednak nagle ZAiKS zażądał trzy razy więcej pieniędzy. ZAiKS ignoruje argumenty Radia 357, że nie emituje bloków reklamowych, a zatem powinno mieć takie same warunki jak rozgłośnie koncesjonowane, które nie emitują reklam. Takie podejście byłoby fair.

5. Nieprawdą jest, że Radio 357 „bezprawnie wykorzystuje na antenie muzykę”. 

W pozwie Radio 357 wnioskuje o zabezpieczenie kwoty z tytułu licencji za 2023 rok – liczy na to, że sąd zobowiąże ZAiKS do przyjęcia od pieniędzy, które powinny już dawno trafić do puli przeznaczonej dla artystów. Radio 357 regularnie wysyła też raporty do ZAiKS z kompletnym i precyzyjnym zestawieniem utworów wykorzystanych na antenie.

Jak Radio 357 próbowało porozumieć się z ZAiKSem?

1. Umowy z ZAiKS rozgłośnia podpisuje co roku. W projekcie umowy na 2023 rok otrzymała zaskakującą, radykalną podwyżkę opłaty – niemal trzykrotność stawki z roku poprzedniego.
2. Radio 357 od razu podjęło próby uporządkowania sytuacji i wprowadzenia systemowego rozwiązania, w którym opłata jest przewidywalna. Rozgłośnia zauważyła w korespondencji z ZAiKS, że tabele opłat z jakich korzystają są przestarzałe i nieadekwatne do sytuacji. O ile przewidują rabaty dla nadawców, którzy nie emitują reklam i mają koncesję to nie ma takiej możliwości dla tych stacji, które robią to samo bez koncesji.
3. ZAiKS pozostał głuchy na te argumenty. W zamian wysyłał kolejne oferty zawierające uznaniowe rabaty. Nigdzie nie ma podstawy prawnej dla takich praktyk, a Radio 357 konsekwentnie domagało się systemowego rozwiązania.
4. Po tym, jak kolejny raz ZAiKS zlekceważył propozycję, rozgłośnia zaproponowała mediację przed Komisją Prawa Autorskiego przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Skupia ona autorytety z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, prowadzi działania mediacyjne i orzecznicze. W ocenie Radia 357 to dobre gremium do zajęcia się tą sprawą. Także ZAiKS rekomenduje je do rozstrzygania sporów dotyczących tabeli opłat. Bez podania przyczyn nie zgodził się jednak na skorzystanie z tej możliwości.
5. W tym samym czasie rozgłośnia chciała zadbać o to, by na uporze ZAiKS-u nie stracili artyści. Regularnie przekazywała raporty dotyczące emisji utworów. Dwukrotnie przelała pieniądze za 2023 rok w wysokości wyliczonej przez nią propozycji, zbliżonej do stawki zapłaconej w 2022 roku. ZAiKS dwukrotnie zwrócił pieniądze, a do tego nagle wycofał się z wcześniej składanych propozycji dotyczących rozliczenia za 2023 rok.
6. Radio 357 chciało wykonać wszystkie możliwe drogi – wezwało więc ZAiKS do oficjalnych negocjacji, gdyż tak nakazywała ustawa. Rozgłośnia proponowała terminy, ale nie doczekała się odpowiedzi. Wyznaczyła więc datę i miejsce spotkania, ale przedstawiciele ZAiKS-u się na nim nie pojawili.
7. Ponieważ Radio 357 jest zdeterminowane, by doprowadzić sprawę do końca i uregulować sytuację nowych podmiotów na rynku medialnym, których ZAiKS zdaje się nie dostrzegać, złożyło pozew, w którym wnioskuje o zabezpieczenie kwoty z tytułu licencji za 2023 rok. Innymi słowy poprosiło sąd, by zobowiązał ZAiKS do przyjęcia pieniędzy, które powinny trafić do puli przeznaczonej dla artystów.
8. Rozgłośnia cały czas jednak liczy na to, że uda się uzgodnić przejrzyste zasady rozliczeń. Uczciwość i transparentność to podstawy funkcjonowania Radia 357 – i tak samo chce zachować się wobec każdego podmiotu, z którym współpracuje.

Ocena całej sytuacji według Radia 357

1. Jesteśmy radiem i nie nadajemy reklam – ZAiKS to ignoruje. 

Ustalając nowe stawki ZAiKS nie zakwalifikował Radia 357 do kategorii „radio” tylko „webcasting pierwotny”. W efekcie Radio 357 nie może liczyć na traktowanie równe z rozgłośniami FM nie nadającymi bloków reklamowych.

2. ZAiKS nie zauważa zmian rynkowych.

Radio 357 chce przejrzystych, przewidywalnych i uczciwych zasad ustalania przez ZAiKS wysokości opłat. Obecne są archaiczne, jednostronne i uznaniowe. Podstawową zasadą uczciwej konkurencji jest zasada równych i przejrzystych reguł gry, obowiązujących wszystkich. ZAiKS może o tym nie wiedzieć, bo konkurencji nie ma. Bez stabilności przepisów nie da się prowadzić żadnego projektu.

3. ZAiKS działa z pozycji siły.

Rozgłośnia żałuje, że ZAiKS zdecydował się wydać jednostronne, agresywne oświadczenie, którego jedynym celem jest postawienie nas w negatywnym świetle i ustawienie w narożniku. To niestety pokazuje styl działania tej organizacji – z pozycji siły.

4. Radio 357 chce konstruktywnego rozwiązania – nie tylko dla nas.

Radio 357 nadal jest gotowe na uzgodnienie konstruktywnego rozwiązania. Chce to zrobić z myślą o wszystkich nadawcach, których istnienia ZAiKS nie zauważył i nie chce zauważyć – niekomercyjnych radiostacji nadających poza FM i finansowanych społecznościowo. W tym celu rozgłośnia skorzystała ze swojego prawa i zwróciła się do sądu gospodarczego z prośbą o ustalenie konkretnych warunków umowy licencyjnej. Ale takich, które mają podstawy w obowiązujących przepisach, a nie w jednostronnych oczekiwaniach ZAiKS. Pomoże to w ustaleniu w jakiej wysokości opłaty dla ZAiKS powinny wnosić rozgłośnie, które nadają w Internecie i rezygnują z bloków reklamowych.

5. Radio 357 czeka na rozstrzygnięcie sądu.

Rozgłośnia działa zgodnie z planem, ma mocne argumenty i czeka na rozstrzygnięcie sądu gospodarczego. Wierzy, że uda się uporządkować sytuację i wypracować rozwiązanie, które pomoże nie tylko im, ale także innym podmiotom, którym ZAiKS uznaniowo narzucił warunki, a które być może nie czuły się na siłach, by się temu przeciwstawić. Być może to jest powód tak nerwowej i bezprecedensowej reakcji ZAiKSu.

Zobacz też: OTW by Vans – kultowe wzornictwo w nowej, odświeżonej formie

OTW by Vans – kultowe wzornictwo w nowej, odświeżonej formie