Marta Syrwid: Coraz mniej ufam natchnieniu

Czym?

No wiesz, że mnie znajdzie, że go jeszcze popamiętam, takie tam. Chodziliśmy wtedy do jednej szkoły. Trochę się bałam, bo wiedziałam, że leczył się na głowę i duszę, ale możesz tego nie pisać, bo będzie mu przykro (śmiech).

Czy ktoś dedykował Ci kiedyś jakiś utwór, wierszydło o zranionym miażdżącą krytyką serduszku?

Dostałam kiedyś wiersz od grafomana upośledzonego umysłowo, ale o nim akurat nie pisałam w Lampie. Takim potworem nie jestem. Pamiętam za to, że Piotr Sobół napisał polemikę z moim tekstem dla portalu dwutygodnik.com. Podsumowałam tam swoje dwuletnie doświadczenia z literaturą grafomańską i wymieniłam m.in. jego dzieło. Zarzuty Sobóła były klasyczne: że złośliwie wybierałam z jego tekstów fragmenty, mające go ośmieszyć i że nie znam życia, bo treść, która mnie się wydaje absurdalna, wcale absurdalna nie jest. Chodziło mu głównie o to, że mieszkańcy Bieszczad są prawi i sprawiedliwi, a reszta to hołota. Nie ustosunkowałam się do tej polemiki, bo jak już powiedziałam – takim potworem nie jestem.

Stosunkowo mały odzew na „koktajle” wynika też z tego, że Lampa jest papierowa, a publikowane tam teksty nie są zamieszczane w internecie. Jest to swego rodzaju paradoks – mnóstwo ludzi wysyła swoje utwory do magazynu, ale mało kto go później czyta. Podejrzewam, że wielu bohaterów Koktajlu z maku, których teksty wybrałam spośród tych przysłanych do wydawnictwa, nawet nie wie, że o nich napisałam. Ale koktajl i tak sobie radzi, czytelnicy go kojarzą i przysyłają mi książki do recenzji. Niedawno jeździłam po różnych miastach, promując ten zbiór felietonów i ludzie po spotkaniach wręczali mi różne okropne książki. Dostałam między innymi tomik Misterium solitera. Oprócz Pustyni zdychających łabędzi jest to chyba najgorszy tytuł, jaki widziałam.

Jak wyglądały początki Twojej kariery stricte literackiej. Debiutowałaś w wieku zaledwie szesnastu lat…

I to był błąd.

Dlaczego?

Przede wszystkim jeszcze nie wiedziałam, o czym i w jaki sposób chcę pisać. Nic nie umiałam, bądźmy szczerzy. Pisałam opowiadania dla przyjemności. Cieszę się, że nikt nie usiłował kierować moją karierą, bo prawdopodobnie skończyłabym jako najmłodsza polska grafomanka. Trochę żałuję, że nie zadebiutowałam w wieku – powiedzmy – dwudziestu pięciu lat. Nie wstydzę się debiutanckich opowiadań albo powieści, ale gdybym zabrała się za niektóre tematy kilka lat później, umiałabym je po prostu lepiej zrealizować. Ale ja nigdy nie jestem zadowolona. Za dziesięć lat pewnie powiem, że w tym 2015 to w ogóle jeszcze nie umiałam pisać.

Czy według Ciebie można świadomie kierować karierą literacką w Polsce, biorąc pod uwagę to, jak wygląda nasz rynek wydawniczy?

Jasne, że można. Przykładów jest coraz więcej. Kuba Żulczyk stał się już na przykład „marką”, panuje nad swoim wizerunkiem i to działa. Poza tym od pisarza – poza literackimi osiągnięciami – wymaga się i społecznie, i medialnie znacznie więcej, zatem nie tyle „można”, ile trzeba tą karierą świadomie kierować.

Wracając jeszcze do wczesnych debiutów, czy z wiekiem autor nie traci na swojej spontaniczności?

Nie wiem, czy spontaniczność to jest to, co decyduje o jakości literatury. Sama coraz bardziej utwierdzam się w przekonaniu, że literatura to jest ciężka praca i im jestem starsza, tym mniej ufam „natchnieniu”. Natchnienie to jest raczej taki bonus dla pracowitych. Ważniejsza od spontaniczności jest systematyczność. Warto spisywać i porządkować pomysły, które przychodzą do głowy. Ja robię ich długie listy. Największą radość sprawia mi zresztą redagowanie, szlifowanie, ulepszanie, ale pod okiem dobrego redaktora.

Jakiś czas temu w polskich mediach, bodajże za sprawą wpisu Kai Malanowskiej na Facebooku, wybuchła głośna dyskusja na temat zarobków pisarzy w Polsce. Czy utrzymujesz się z pisania?

Nie. Co więcej, nie chcę się z niego utrzymywać, bo już tego próbowałam i to było koszmarne. Poświęcałam mnóstwo energii na to, żeby zarobić dwa tysiące – uzbierać je z robienia tekstów użytkowych. I nie miałam już później czasu i siły na pisanie książki. Zresztą większość pisarzy w Polsce żyje nie tyle z beletrystyki, co z tekstów zleconych – recenzji, felietonów, tekstów paraartystycznych. O konieczności takiego pisania użytkowego mówił też zdaje się Żulczyk, polemizując z Malanowską. Ja miałam co prawda pewien problem ze znalezieniem pracy niezwiązanej z pisaniem, ale jak zmieniłam nazwisko na typowe i niesprawdzalne w internecie, to ludzie zaczęli mnie traktować poważnie. Bo jak wpiszesz Marta Syrwid w Google, to wyskaku- je gwałt albo anoreksja… (przyp. red.: debiutancka powieść Marty Syrwid Zaplecze porusza problem anoreksji, z kolei bohaterka Bogactwa zmaga się z traumatycznymi wspomnieniami gwałtu).

I określenie „najlepsze ciało polskiej literatury”. Pamiętasz kto wypowiedział to zdanie o Tobie?

Zdaje się, że Piotr Marecki z Ha!artu.

Z perspektywy czasu jesteś na niego zła, czy raczej myślisz, że zrobił Ci dobry PR?

Przede wszystkim to ogromny ciężar! Zestarzałam się przez te 10 lat i nie daję rady już go dźwigać! (śmiech) Chyba istotne jest też to, na jakim etapie życia jesteś w ten sposób określana. Co innego być dojrzałą kobietą, mieć świadomość tego, kim jesteś, a kim nie, a co innego być osiemnastolatką. Najbardziej mnie wkurwia, że ludzie cały czas to przytaczają. Fajnie by było, gdyby ktoś inny teraz został oficjalnie „najlepszym ciałem”. Bo niby takie śmiechy-chichy, ale jednak utrudniło mi to kilka rozmów o pracę, bo sobie ludzie mnie wygooglowali. W pewnym momencie stwierdziłam, że muszę zrobić odwrotnie niż większość pisarzy i przybrać pseudonim – nie na potrzeby pisania, ale tzw. codziennego życia.

Funkcjonujesz zawodowo pod fałszywym nazwiskiem?

No tak. Myślałam, że się nie uda, ale od razu zaskoczyło. Moja praca polega przede wszystkim na sprawdzaniu dokumentów. To bardzo fajne, bo w żaden sposób nie siada na ambicji, a już na pewno nie tak, jak pisanie artykułów pod prawdziwym nazwiskiem. Po sprawdzeniu stu tabelek, pisanie eseju jest ogromną przyjemnością. Kiedy trzeba żyć, czy raczej wyżyć z literatury, pisanie staje się przykrym obowiązkiem i to jest dopiero dobijające. Odkąd jestem powiedzmy Joanną Nowak mogę sobie pisać własnym tempem, a nie zastanawiać się czy dam radę skończyć do października i czy będę miała pieniądze na rachunek za prąd. Stypendia dla pisarzy też są stresujące. Masz wyznaczone ramy czasowe, a potem dzwoni do ciebie urzędnik i mówi: „daliśmy ci tyle i tyle, gdzie jest książka?”. Ja nie mogę tak funkcjonować, męczy mnie to bardziej niż tabelki.