Kultowe zdjęcia wczesnej fotografii

Cofamy się do czasów, w których, żeby zrobić zdjęcie, trzeba było się bardziej napracować, niż tylko kliknąć w ekran smartfona. W czasach, gdy fotograf był jednocześnie chemikiem, rzemieślnikiem i artystą. Przed Wami kilka kultowych zdjęć wczesnej fotografii – obrazów, które na zawsze zmieniły sposób patrzenia na świat.

„Akt od tyłu” – Eugène Durieu, 1853

Akt od tyłu pochodzi z 1853 roku i jest częścią serii aktów fotograficznych stworzonych przez Eugène’a Durieu we współpracy z malarzem Eugène’em Delacroix. Ich zamiarem było stworzenie fotograficznego archiwum poz dla artystów, ale efekt przeszedł pierwotne założenia. Durieu, wykorzystując technikę kalotypii, położył podwaliny pod estetykę aktu fotograficznego – szczerego, intymnego, opartego na światłocieniu, nie na stylizacji.
Jego prace wyznaczyły kierunek dla całej późniejszej fotografii studyjnej, od Pictorializmu po modernistyczne eksperymenty z formą.

„Skurcze mięśni” – Duchenne de Boulogne, 1896

Guillaume-Benjamin Duchenne de Boulogne, francuski neurolog i pionier badań nad ekspresją emocji, wykorzystywał fotografię jako narzędzie naukowe. Jego zdjęcia z końca XIX wieku utrwalały reakcje pacjentów na elektrostymulację mięśni twarzy.
W serii Skurcze mięśni z 1896 roku obiektyw uchwycił coś, czego malarstwo nie potrafiło: prawdziwe, niekontrolowane emocje i grymas bólu.
Zdjęcia Duchenne’a stały się prekursorem psychologicznego portretu fotograficznego i inspirowały samego Charlesa Darwina przy opracowywaniu jego teorii ekspresji emocji u człowieka i zwierząt.

„Mała robotnica w przędzalni bawełny” – Lewis Hine, 1908

Lewis W. Hine był jednym z pierwszych fotografów, którzy uczynili aparat narzędziem społecznego komentarza. Wykorzystał medium fotografii do walki o prawa człowieka i dziecka.
Zdjęcie „Mała robotnica w przędzalni bawełny w Karolinie” (1908) przedstawia drobną dziewczynkę stojącą między ogromnymi krosnami. Wzrok skierowany w obiektyw mówi więcej niż tysiąc słów.
To jeden z najbardziej znanych przykładów fotografii zaangażowanej społecznie – dzięki takim obrazom w USA wprowadzono przepisy ograniczające pracę dzieci w fabrykach. Hine uważany jest dziś za ojca fotoreportażu dokumentalnego.

„Kiki z maską” – Man Ray, 1926

Man Ray – amerykański artysta, surrealista, pionier fotografii eksperymentalnej. W 1926 roku sfotografował swoją muzę i partnerkę, Kiki de Montparnasse, tworząc jedno z najbardziej rozpoznawalnych ujęć w historii sztuki XX wieku.
„Kiki z maską” łączy intymność z surrealizmem – kontrast między miękkością kobiecego ciała a surowością metalowej maski tworzy napięcie między realnością a fantazją.
Man Ray wykorzystywał techniki solarizacji i rayografii, tworząc obrazy balansujące między snem a nauką. To fotografia, która uczyniła ciało symbolem wolności, a nie tabu.

„Portret Henriego Toulouse-Lautreca” – Maurice Guibert, ok. 1894

Maurice Guibert, przyjaciel i współpracownik Lautreca, był jednym z pierwszych fotografów, którzy potraktowali portret artysty jako pole kreacji, a nie dokument.
W latach 90. XIX wieku w paryskiej pracowni przy Rue Caulaincourt wykonał serię portretów ukazujących Lautreca w pracy, w kostiumach i w sytuacjach codziennych.
W „Portrecie Henriego Toulouse-Lautreca” widać jego świadomość roli obrazu i autoironii – Lautrec patrzy w obiektyw z dystansem, świadomy swojego statusu postaci artystycznej i medialnej.
Seria Guiberta stała się fundamentem dla rozwoju portretu artystycznego w fotografii XX wieku – od Irvinga Penna po Annie Leibovitz.

Fotografia jako sztuka – od dokumentu do emocji

Każde z tych zdjęć to coś więcej niż historyczny artefakt – to krok milowy w ewolucji medium, które z narzędzia technicznego stało się sztuką. W XIX wieku fotografowie zmagali się z długimi czasami naświetlania, żrącą chemią i brakiem pewności, czy ich obraz w ogóle przetrwa.
A jednak właśnie dzięki nim fotografia wyszła z laboratoriów do galerii, stając się językiem emocji, reportażu i wyobraźni.
Ich prace do dziś uczą wrażliwości na światło, kompozycję i prawdę o człowieku – a więc wszystkiego, co w fotografii najważniejsze.

Tekst: Helena Łygas

Zobacz też: 

Zuzanna Rabiega: Foty z Toronto