Kim jest final girl?

Określenie „final girl” najczęściej pojawia się w dyskusjach na temat horrorów. Kim tak naprawdę jest final girl, co ją cechuje, jaką rolę odgrywa w filmach i w jakim typie horroru występuje? Na te pytania odpowie treść poniższego artykułu!

Final girl – definicja, charakterystyka

Final girl to kobieta (nastolatka bądź młoda dorosła), która jest jedyną ocalałą z grupy ludzi (zwykle młodych) ściganych przez zabójcę i ostatecznie konfrontuje się ze złoczyńcą (niezależnie od tego, czy sama go zabija, czy też w ostatniej chwili zabija go ktoś inny, np. policjant), aby nie podzielić losu swoich przyjaciół oraz bliskich.

Final girl jako postać to zazwyczaj inteligentna i wzorowa uczennica. W przeciwieństwie do swoich rówieśników przedstawionych w filmie nie imprezuje, unika alkoholu, narkotyków i innych używek. Jest po prostu stereotypową grzeczną dziewczyną i uosobieniem wszelkich cnót. Final girl nie jest typem damy w opałach i nie ratuje się ucieczką – przejmuje inicjatywę, bierze swój los we własne ręce i walczy o przetrwanie. Czasami posiada imię uniwersalne płciowo, podobne do męskiego: np. Sidney, Laurie czy Chris. Z biegiem wydarzeń bohaterka, która ma zostać final girl na końcu filmu nabiera cech stereotypowo męskich, tj. odwaga, siła, okrucieństwo, brutalność czy agresja.

Szukamy autorów / twórców kontentu. Tematy: film, streetwear, kultura, newsy. Chcesz współtworzyć życie kulturalne twojego miasta? Dołącz do ekipy HIRO! Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej

Oczywiście na przełomie lat cechy charakterystyczne final girl zaczęły ulegać zmianom. Niezmienne pozostają inteligencja, siła i odwaga jako przymiotniki wyróżniające każdą ostatnią ocalałą.

Ten filmoznawczy termin został wprowadzony przez amerykańską profesorkę teorii filmowej Carol J. Clover w 1992 roku w książce „Men, Women and Chain Saws: Gender in the Modern Horror Film”.

Choć pojęcie final girl zaczęło być używane przez filmoznawców w latach 90. nie oznacza, że nie stosowano go do określania bohaterek ze starszych produkcji. Terminu final girl używa się w odniesieniu do horrorów, najczęściej slasherów. W Polsce zwrot final girl można przetłumaczyć na: finałowa dziewczyna lub ostatnia ocalała.

Final girl w kinie

Za pierwszą final girl uważa się Lilę Crane z „Psychozy” Alfreda Hitchcocka z 1960 roku, jednak za początki pojawienia się ostatnich ocalałych uznaje się lata 70. Właśnie wtedy odbyły się premiery slasherów takich jak: „Czarne święta”, „Teksańska masakra piłą mechaniczną” i „Halloween”. Ostatni z wymienionych filmów najbardziej zapisał się w historii kina – uważa się go za najlepszy slasher, Michaela Myersa za najciekawszego zabójcę, a Laurie Strode za jedną z najlepszych finałowych dziewczyn. „Halloween” to nie tylko tytuł pierwszej części, ale i nazwa serii slasherów, na którą składa się jedenaście filmów.

Za złote lata slasherów i bohaterek nazywanych final girls umownie uznaje się lata 80. ze względu na filmy takie jak „Bal maturalny”, „Piątek, trzynastego” czy „Koszmar z ulicy Wiązów”. Dwa ostatnie tytuły, podobnie jak w przypadku „Halloween”, doczekały się całkiem sporej liczby kontynuacji, a nawet crossoveru „Freddy kontra Jason”. Te trzy produkcje nie tylko dały prawdziwy początek slasherowi jako podgatunkowi horroru, ale zaprezentowały fantastyczne, kreatywne i dzielne ostatnie ocalałe (Kim, Alice i Nancy), dzięki którym powstał termin final girl.

Lata 90. były czasem powrotów znanych i lubianych final girls, ale i przełomowe dla samego motywu ostatniej ocalałej, dzięki serii „Krzyk” oraz Sidney Prescott. Pierwsza część ukazała się w 1996 roku. Okazała się nie tylko jednym z najbardziej ikonicznych slasherów z legendarną już finałową dziewczyną. Była również wspaniały hołdem dla filmów i final girls z poprzednich dekad. Nawiązania widać na każdym kroku. „Krzyk” to jeden z nielicznych slasherów, którego remake nie powstał. Żadna aktorka poza Neve Campbell nie miała okazji wcielić się w Sidney. Prawdopodobnie to właśnie dlatego zajmuje pierwsze miejsce w większości rankingów na najlepszą final girl. Nie mogę się z tymi wynikami nie zgodzić – kto nie kocha Sidney Prescott?

Po latach 90. motyw finałowej dziewczyny był obecny w kontynuacjach lub remake’ach. W tym czasie nie pojawiło się zbyt wiele nowych i zapadających w pamięć ostatnich ocalałych. Samo określenie finałowej dziewczyny uległo lekkim zmianom. Przestało odnosić się przede wszystkim do młodej dziewczyny niedostępnej seksualnie, a zaczęło dotyczyć kobiety w każdym wieku.

Powrót zarówno do slasherów jak i motywu ostatniej ocalałej nastąpił po 2020 roku. Wszystko za sprawą serii „Ulica Strachu”, składającej się z trzech części, oraz „X”, którego kontynuacja ukaże się w najbliższych miesiącach. Postacie Ziggy z „Ulica Strachu – część II: 1978” oraz Maxine z „X” udowodniły, że motyw ostatniej ocalałej we współczesnym horrorze ma się świetnie.

Final girl w literaturze

Motyw bohaterki określanej mianem ostatniej ocalałej obecny jest również w literaturze. Przede wszystkim pojawia się w młodzieżowej serii grozy „Ulica Strachu” R. L. Sitne’a. Zjawisko final girls w interesujący sposób zostało także przedstawione w powieści grozy dla dojrzalszych czytelników. „Final girls. Ostatnie ocalałe” Grady’ego Hendrix’a to nie tylko slasher w formie książki, ale i prawdziwe studium pozycji finałowej dziewczyny w horrorze. Opisuje jak przetrwała i co dzieje się z nią pomiędzy kolejnymi starciami z mordercą. Odnosi się także do definicji ostatniej ocalałej na przykładzie kilku takich bohaterek zebranych w jednej książce. Pozycja obowiązkowa dla każdego maniaka slasherów i fana finałowych dziewczyn!

Przetrwały najstraszniejszy koszmar, ale najgorsze dopiero nadejdzie…

Final Girl to dziewczyna, która jako jedyna zostaje przy życiu, gdy pojawiają się końcowe napisy w horrorze. Zakrwawiona bohaterka, której udało się ocalić siebie, pokonać zabójcę i pomścić przyjaciół. Przeżyła najgorsze chwile w swoim życiu, lecz co dzieje się z nią dalej?

„Final girls. Ostatnie ocalałe” to opowieść o Lynnette Tarkington, która jest właśnie taką jedyną ocalałą, której lata temu udało się przeżyć prawdziwą, a nie filmową masakrę. Przez ponad dekadę spotykała się z pięcioma innymi ocalałymi dziewczynami w specjalnej grupie wsparcia, próbując poradzić sobie z traumatycznymi wspomnieniami. Gdy pewnego dnia jedna z nich nie przychodzi na spotkanie, Lynnette zaczyna się obawiać najgorszego – ktoś wie o ich grupie i jest zdeterminowany, by ponownie dopaść dziewczyny. Jednak tym razem mają siebie i nie poddadzą się bez walki.

Tekst: Matylda Motyl

Zobacz też: Czym jest requel? Nowe pojęcie w słowniku kinomanów.

Czym jest requel? Nowe pojęcie w słowniku kinomanów.