Dlaczego kochamy krew i łzy? Fenomen true crime

fenomen true crime

Podcasty opowiadające o brutalnych morderstwach, rozczłonkowanych zwłokach i ludziach znikających w niewyjaśnionych okolicznościach na stałe wpisały się w codzienną rutynę wielu ludzi. Przerażających historii słuchamy podczas mycia naczyń, jazdy samochodem i wieczornego relaksu po męczącym dniu. Popularne serwisy streamingowe wypuszczają kolejne filmy i mini-seriale o mordercach, a na półkach w księgarniach piętrzą się książki opisujące prawdziwe zbrodnie, ich ofiary i sprawców. Dlaczego ludzkie tragedie stały się rozrywką i czym jest fenomen true crime?

True crime i jego początki

Choć true crime jest dziś bardzo popularne, nie zaszkodzi wyjaśnić, czym ono dokładnie jest. To gatunek literacki, filmowy i podcastowy, w którym autor przedstawia i wyjaśnia prawdziwe sprawy kryminalne. Publikacja takiego tekstu kultury zazwyczaj jej poprzedzona dogłębnym rozeznaniem i zbadaniem różnych źródeł informacji. Autorzy true crime najczęściej przedstawiają sprawy dotyczące zabójstw i seryjnych morderców. Historie Teda Bundy’ego, syna Sama czy wampira z Zagłębia i ich ofiar są jednymi z najczęściej poruszanych tematów. 

Krytycy gatunku uważają, że rozrywka oparta na prawdziwych tragediach jest wyrazem braku szacunku dla ofiar i ich rodzin oraz osób mających styczność z danym wydarzeniem. Co więcej, może prowadzić do ich retraumatyzacji i mieć negatywny wpływ na dobrostan psychiczny odbiorców.  

Nie zmienia to jednak faktu, że fenomen true crime nie słabnie i jego „fanów” wciąż przybywa. Polska telewizja emitowała takie programy jak Cela nr czy Magazyn Kryminalny 997, który rozpoczął nadawanie w 1986 roku. Cela nr przyjęła format wywiadów z osadzonymi, a popularne 997 w założeniu pomagało telewidzom w odnalezieniu poszukiwanych przestępców i rozwiązywaniu spraw kryminalnych. True crime nie jest niczym nowym, tylko zmieniło formę na dopasowaną do dzisiejszych czasów. Prawdziwe boom miało miejsce w 2015 roku, gdy światło dzienne ujrzał dokument Making a murderer przedstawiający historię mężczyzny, który w wyniku sfabrykowania dowodów przez policję był więziony przez wiele lat. 

Dlaczego kochamy krew i lzy Fenomen true crime3 Dlaczego kochamy krew i łzy? Fenomen true crime

Dlaczego prawdziwe zbrodnie nas interesują?

Carl Jung i archetyp cienia

Fascynację makabrą można wytłumaczyć poprzez teorie psychologiczne. Jedną z nich jest teoria składników osobowości Carla Junga, która zakłada istnienie cienia zawierającego wyparte lub odszczepione części osobowości. Jest określany jako “ciemna strona osobowości”, odpowiadająca za pojawianie się negatywnych uczuć, myśli i działań. Być może zainteresowanie true crime łączy się z cieniem – konfrontacja z makabrycznym zdarzeniem może prowadzić do wykształcenia niewrażliwości lub do wykształcenia się traumy. Jednak pomiędzy tymi dwiema skrajnościami może pojawić się sposobność do przekształcenia “niezbędnej ciemności życia” w “świetlistą wizję”. Mówiąc prościej, konfrontacja ze zbrodnią może wpłynąć na rozpoznanie “zła” w świecie i podjęcie przez jednostkę aktywności dążących do czegoś przeciwnego, do “dobra”. 

Fenomen sprawiedliwego świata

Kolejne wyjaśnienie, znane również jako hipoteza sprawiedliwego świata, jest tendencją do wiary w to, że świat jest w jakiś sposób “sprawiedliwy”. Ludzie otrzymują to, na co zasłużą – jeśli postępowali źle, to zasługują na nieszczęście. Według Deana Burnetta z The Telegraph, ludzką ciekawość prawdziwą zbrodnią można wytłumaczyć poprzez zdystansowanie się i skupienie się na cechach, które odróżniają odbiorcę od ofiary. Może to ugruntować nasze przekonanie, że podobna sytuacja nas nigdy nie spotka. 

Ciekawość

Każda osoba posiada w sobie (w różnym stopniu) “chorobliwą” ciekawość. Chcemy wiedzieć jak i dlaczego coś się dzieje. Wnioski z badań sugerują, że mamy skłonność do analizowania potencjalnych zagrożeń i potrzebę do empatyzowania się z innymi ludźmi.  

dlaczego kochamy krew i lzy fenomen true crime4 Dlaczego kochamy krew i łzy? Fenomen true crime

Czy fenomen true crime ma efekty uboczne? Serial Killers Fandom

Fandomy, czyli fanowskie społeczności, zazwyczaj skupiają się wokół zespołów, piosenkarzy czy książek. Ich wzrost i rozwój doprowadził do powstania gałęzi nauki badającej te zjawisko – fantropologii (fan studies), której celem jest zrozumienie mechanizmów zachodzących pomiędzy twórcami kultury popularnej, a jej odbiorcami. Powstały różne kategorie fandomów, a jedną z nich są dark fandoms. Według definicji Brolla, dark fandom zakłada identyfikację fanów ze sprawcami zbrodni oraz fascynację przemocą i makabrą, która nie jest niczym nowym w historii ludzkości.

“Mroczne społeczności” za swój obiekt zainteresowań uznają seryjnych morderców i sprawców zbrodni. Jednym z takich fandomów są Columbiners, gloryfikujący szkolną strzelaninę w Columbine High School w 1999 roku. Jest to jedna z największych masowych strzelanin w historii amerykańskich szkół, w której zginęło 12 uczniów i jeden nauczyciel, a ranne zostały 24 osoby. Sprawcy – dwaj nastolatkowie, popełnili samobójstwo jeszcze przed przyjazdem policji i stali się inspiracją dla naśladowców.

Efekt Columbine jest jednym ze skutków masakry, opisującym wpływ tego wydarzenia na społeczeństwo. Naśladowcy postrzegają sprawców jako męczenników za sprawę uczniów prześladowanych w szkołach, a ich schemat działań odwzorowuje wydarzenia w Columbine High School. Ostatni atak naśladowcy miał miejsce w 2020 roku w Meksyku, gdzie 11-letni chłopiec zamordował nauczycielkę, ranił sześciu kolegów i popełnił samobójstwo. Miał na sobie koszulkę z takim samym napisem, jak jeden ze sprawców masakry w Columbine.

Dlaczego kochamy krew i lzy Fenomen true crime1 Dlaczego kochamy krew i łzy? Fenomen true crime

Kolejnym przykładem Serial Killers Fandom jest sprawa Camerona Herrina, młodego chłopaka, który podczas samochodowego wyścigu z kolegą śmiertelnie potrącił kobietę i jej roczną córeczkę. Gdy zdjęcia z sali rozpraw obiegły internet, pojawiło się grono fanek Herrina, zachwyconych jego wyglądem. W sieci pojawiły się komentarze dotyczące niesprawiedliwości procesu, niewinności chłopaka, a także miłosne deklaracje i słowa wsparcia.  

To co złe, brutalne i brzydkie od zawsze przyciągało ludzką uwagę. Wobec tego można założyć, że cienką granicą pomiędzy zainteresowaniem, a byciem toksycznym fanem, jest sposób spostrzegania sprawców zbrodni. Dla niektórych będą oni przypadkiem do studiowania, a dla innych inspiracją i niezdrową fascynacją.  

Źródła: 

Boorsma, M. (2017) The Whole Truth: The Implications of America’s True Crime Obsession. Elon Law Review, 9(1), 209-224. 

Kobus, A. (2021) “Mroczne strony” fandomu i “mroczne fandomy”. Przełamywanie wewnętrznych tabu fantropologii. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture, 2(65), 7-12 

Tinker, R. (2018) Guilty Pleasure: A Case Study of True Crime’s Resurgence in a Binge Consumption Era. Elon Journal of Undergraduate Research in Communications, 9(1), 95-107. 

Zobacz też: Mizogini – Kim są mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet?

Mizogini – Kim są mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet?

Rate this post

Lubisz nas? Obserwuj HIRO na Google News